ΕΛΛΑΔΑ, 3ο Ταξίδι: ΛΗΜΝΟΣ

(ΜΕΡΟΣ 1ο)
ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΟΥ ΗΦΑΙΣΤΟΥ


Γιατί Λήμνος
... Επειδή θα βρεθείς ανάμεσα στους απλούς και φιλόξενους κατοίκους του.
... Επειδή είναι το φτηνότερο και πιο ήσυχο νησί του καλοκαιριού.
... Επειδή έχει αμέτρητες παραλίες για όλα τα γούστα, ρηχές και βαθιές, με ζεστά και κρυστάλλινα νερά
... Επειδή είναι ένα μέρος που το τοπίο αλλάζει συνεχώς.
... Επειδή έρημο, φλαμέγκο και ηφαιστειογενές τοπίο δεν θα δεις ταυτόχρονα πουθενά στον κόσμο.

Σχετικά με το νησί

Είναι το όγδοο σε μέγεθος νησί. Βρίσκεται στο βόρειο Αιγαίο, τεσσεράμισι ώρες από Καβάλα με το

πλοίο της γραμμής. Πρωτεύουσα είναι η Μύρινα (Από το 1276 ως το 1955 είχε επικρατήσει το όνομα Κάστρο). Η Λήμνος είναι ηφαιστειογενές νησί. Αν και δεν έχει δάση, έχει εκτεταμένες εύφορες πεδιάδες καλλιεργημένες με σιτηρά κι αμπέλια. Επίσης, έχει υπέροχες και καθαρές παραλίες και είναι ένα νησί ιδανικό για ήρεμες διακοπές. Οι βασικές ασχολίες των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία, η γεωργία και η αλιεία. Επίσης, ο τουρισμός, το εμπόριο και τα ναυτικά επαγγέλματα. Ο πληθυσμός του νησιού ανέρχεται σε περίπου 18.000 κατοίκους (2001).

Ιστορία
Όνομα

Το όνομα Λήμνος σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή προέρχεται από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις "ληίς" (που σημαίνει κοπάδι) + "μήλο" (που σημαίνει πρόβατο), δηλαδή νήσος κοπαδιών αιγοπροβάτων. Στο πέρασμα των αιώνων την είπαν ακόμη με τα επίθετα:

"Πυρόεσσα" (Από τα πολλά ηφαίστεια, σήμερα μη ενεργά)
"Ανεμόεσσα", (από τους ισχυρούς ανέμους που πνέουν στη περιοχή),
"Αιθάλεια" ή "Αιθαλία", (από την αιθάλη -καπνό του ηφαιστείου της),
"Δίπολη", (από τις δύο κύριες αρχαίες πόλεις της, την Μύρινα και την Ηφαιστία),
"Σιντιίδα", (από το όνομα των πρώτων κατοίκων της τους Σίντιες),
"Αμπελόεσσα", (από τους εκταταμένους αμπελώνες της),
"Υψιπύλεια", (από τη μυθική βασίλισσα Υψιπύλη)
"Ηφαίστεια νήσος" (νήσος του Ηφαίστου).
"Σταλημένη" την έλεγαν οι Ενετοί και οι Φράγκοι, πιθανώς εκ παραφθοράς "στη Λήμνο". ή "στα Λήμνου" (= κράτα πορεία προς τη Λήμνο).
Μυθολογία

Η Λήμνος, λόγω της παλαιάς ηφαιστειακής δραστηριότητας, θεωρήθηκε ως το νησί του Ηφαίστου, του θεού της Φωτιάς. Σύμφωνα με την μυθολογία, ο Δίας σε μια διαμάχη του με την Ήρα πέταξε το γιό του Ήφαιστο από τον Όλυμπο στη γη της Λήμνου. Ο Ήφαιστος εγκατέστησε εκεί το εργαστήριό του και δίδαξε την τέχνη της μεταλλουργίας στους κατοίκους του νησιού. Κατά τον Αισχύλο, ο ναός της Ηφαιστίας στη Λήμνο είναι το πρώτο σημείο από το οποίο βγήκε η φωτιά και δόθηκε στον άνθρωπο, από τον Τιτάνα Προμηθέα. Εξαιτίας αυτού του δώρου στους κατοίκους της Λήμνου, ο Δίας τιμώρησε τον ημίθεο Προμηθέα, δένοντας τον με χοντρές αλυσίδες σε χέρια και πόδια στον Καύκασο, όπου ένας τρομερός αετός του έτρωγε κάθε πρωί το συκώτι. Ένας άλλος σημαντικός μύθος του νησιού αναφέρεται στον Θόαντα τον πρώτο βασιλιά του νησιού. Ο Θόας, γιος του θεού Διόνυσου και της Αριάδνης, παντρεύτηκε τη Μύρινα από την Ιωλκό και απόκτησαν μια κόρη την Υψιπύλη. Στα χρόνια του, οι γυναίκες του νησιού παραμέλησαν τη λατρεία της Αφροδίτης και η θεά τις τιμώρησε με μια ανυπόφορη σωματική δυσοσμία. Οι σύζυγοί τους έφεραν παλλακίδες από την Θράκη κι οι γυναίκες τους για εκδίκηση θανάτωσαν όλον τον ανδρικό πληθυσμό γκρεμίζοντάς τους από το ακρωτήρι Πέτασος. Όταν ο θυμός της Αφροδίτης καταλάγιασε, καταφθάνουν στο γυναικοκρατούμενο νησί οι Αργοναύτες με τον Ιάσονα. Εδώ στην Ανεμόεσσα Λήμνο η Βασίλισσα Υψιπύλη φιλοξένησε τους Αργοναύτες, και για να τους τιμήσει αθλοθέτησε πλούσια βραβεία, κάνοντας αγώνες προς τιμήν τους και οι πρώτοι Ημίθεοι Πενταθλητές ήταν ο Τελαμώνας, ο Λυγκέας, ο Ζήτης, ο Κάλαϊς και ο Πηλέας. Το πένταθλο από το 708 π.Χ. στη 18η Ολυμπιάδα, έγινε Ολυμπιακό Άθλημα.

Προϊστορικοί χρόνοι

Οι πρώτοι κάτοικοι της Λήμνου, κατά τον Όμηρο, ήταν οι Σίντιες. Η εγκατάσταση τους στο νησί θα πρέπει να ανάγεται στο μισό της δεύτερης χιλιετηρίδας προ Χριστού (1500 π. Χ).Προς τιμήν του Ηφαίστου έχτισαν την πρώτη πόλη της Λήμνου την Ηφαιστία, αλλά και καθιέρωσαν τα «Ηφαίστεια» (αγώνες). Πάντως από τα διάφορα ευρήματα των ανασκαφών στην Πολιόχνη, φαίνεται ότι η Λήμνος άρχισε να κατοικείται από την τέταρτη χιλιετηρίδα προ Χριστού, χωρίς όμως να έχουν επισημανθεί στοιχεία των πρώτων κατοίκων της. Σ' αυτήν την περίοδο, εμφάνισε σημαντικό πολιτισμό η Πολιόχνη (4000-1600 π. Χ), αλλά και ίσως η καταποντισμένη πόλη Χρύση, για την οποία δεν υπάρχουν στοιχεία ανάπτυξης και πολιτισμού μέχρι σήμερα..Η   Πολιόχνη, ιδρύθηκε την 4η χιλιετία π.Χ. και εξελίχθηκε σε οχυρωμένη πολιτεία – την αρχαιότερη ίσως της Ευρώπης – με αστική δομή και σημαντικό πολιτισμό, με το πρώτο δημοκρατικό βουλευτήριο.

Αρχαίοι χρόνοι

Τουλάχιστον από τον 8ο αιώνα π.Χ. εγκαταστάθηκαν στη Λήμνο οι Πελασγοί, όπως επίσης στην Ίμβρο και στη Σαμοθράκη. Ήρθαν διωγμένοι από την Αττική και εκτόπισαν τους Μινύες, οι οποίοι διαφέντευαν ως τότε το νησί. Κυριαρχούν ως το 510 π.Χ. που καταλαμβάνεται από τους Πέρσες. Το 479 π.Χ., οπότε καταλαμβάνεται οριστικά από τους Αθηναίους, και αποτελεί μέλος της Δηλιακής Συμμαχίας, συμμετέχοντας στον Πελοποννησιακό Πόλεμο στο πλευρό των Αθηναίων. Στην συνέχεια  η Λήμνος περνάει στα χέρια του Φίλιππου το Β΄ του Μακεδόνα. Κατά τους ελληνιστικούς χρόνους η Λήμνος γίνεται τόπος συγκρούσεων και λεηλασιών, καθώς προσπαθούν να την πάρουν επί την κατοχή τους κατά σειρά ο Κάσσανδρος, ο Αντίγονος Α΄ ο μονόφθαλμος, ο Δημήτριος ο Φαληρεύς, ο Λυσίμαχος της Θράκης, ο Σέλευκος Α΄ ο Νικάτωρ της Συρίας και ο Πτολεμαίος Φιλάδελφος της Αιγύπτου. Από το 266π.Χ. βρίσκεται στην κυριαρχία των Μακεδόνων του Αντίγονου Γονατά, ως το 197π.Χ. που καταλαμβάνεται από τους Ρωμαίους;.Οι Βυζαντινοί ορίζουν το νησί για πάνω από χίλια χρόνια. Απέναντι από την Ηφαιστεία που φθίνει, δημιουργείται η νέα ευημερούσα πολιτεία του νησιού, ο Κότζινος. Ελάχιστα ερείπια του φρουρίου σώζονται κοντά στο σημερινό λιμανάκι του Κότσινα. Τον 13ο αιώνα, το νησί παραχωρείται στους Βενετούς. 

Νεότεροι χρόνοι

Στα τέλη του 15ου αιώνα, η Λήμνος περνά οριστικά σε Οθωμανικά χέρια. Το 1770, η αποτυχημένη πολιορκία της Μύρινας από τα ρωσικά στρατεύματα του Α. Ορλώφ προκαλεί πολλά δεινά στους κατοίκους και αναγκάζει πολλούς να εγκαταλείψουν το νησί. Από τα μέσα του 19ου αιώνα, το νησί γνωρίζει μια νέα εποχή ευημερίας χάρη στο εμπόριο και στην ακμάζουσα διασπορά. Η Λήμνος απελευθερώνεται το 1912 από τον ναύαρχο Κουντουριώτη. Κατά τη διάρκεια του Α’ παγκοσμίου πολέμου η Λήμνος έγινε Αγγλική βάση και ο κόλπος του Μούδρου έγινε ναύσταθμος του αγγλικού στόλου. Στις 31 Οκτωβρίου 1918, στο Μούδρο συνομολογήθηκε μεταξύ των Συμμαχικών δυνάμεων και της Τουρκίας, συνθήκη ανακωχής, που σήμανε ουσιαστικά τη λήξη του αιματηρού πολέμου. Ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος έφερε στη Λήμνο τη Γερμανική κατοχή μέχρι τις 16 Οκτωβρίου 1944. Μετά τον εμφύλιο πόλεμο η Λήμνος έγινε τόπος εξορίας κομμουνιστών και αριστερών αγωνιστών. 

(Συνεχίζεται)